KA THI !

                    Ziaktu: Rinngheta Hillu
    Edited & Published by Biaktea Hillu Ralte




          Peih lovin châk lo teh mah ila koh luihna ka dawn ve miau avang chuan chunglam kohna chhangin ka lei taksa chu ka chhuahsan ta a. Thlarau mai ni ta chu ka zâng deuh huih a, Ar chaw kham lo; hrisel loh rukna nei ang mai leh Ar awp chawi ang mai hian pumrua kim ve biai chung leh lang lian ve viau si hian bûk ka hlawk loin ka zâng dûrh ngei ang.

        YMA Information Centre ațanga hmeichhe aw tliang fiah zet maiin ka thih thu a puang dum dum chu kan Meikhuchhuahna chhipa țhu vung chung chuan ka ngaithla vang vang a -

       "Tlangval Lalrinngheta kum 57, Bengkhuaia Section-a mi chu tun mai khan Malaria PF vangin a boral a. A ruang hi zaninah lumen a ni ang a ...." ti-a a rawn puan kulh kulh chu ka ngaihthlak reng lai chuan ka rilru te te chuan ka lo zak chem chem a. Ka kum zat a puang chiang lutuk chu ka thin lam lam te chu a rim deuh reuh a. Kum 57 ve zet, Tlangval 'Title' kawl chunga ka thi chu inhmeh ka inti hlawl lo.

         Min lumen tura nula leh tlangval, nu leh pa lo kal zut zutte chu lo hran khum mai mai ka chak fu a. Mahse, ka nuih a zat deuh tlat bakah min hlauh ka rin chiah loh avang chuan ka hran khum leh peih ta lo. Bakah thlahrang chanchin sawi leh thlahrang thawnthu chhiar emaw, a film en te hian ka hlauh țhin em avangin keimah zawk chuan ka hlau let leh ang tih ka hlau deuh hrim hrim bawk a. Ka ngaihtuah chian chuan kei hi ka thi chu a ni mai si a, ka hrang tak tak roh ang tihte chu ka inhlau ta roh a. Hrang ta ila; ka hlau dawn nasa mai si ! Hmanni lawka boral Pi Thangsiami thlarau te chu ka hmu ang tih ka hlau thar ta viau mai.

        Ka țhianteho pawh a thleng hmasa sa-ah an rawn țang a, ka lawm khawp mai. Tin, ka lawmna tizual deuhtu pakhat chu Partei a thleng hma pawla a rawn țang ve tlat chu a ni. Chutia a ruka ka sitar em em Partei rawn thleng ta chu ka lo zakin ka lo lai chhe viau mai a. "Ka thi kher kher chu aw !!" ka ti rilru vawng vawng hial. Ka ruang kila ka țhiante țhu tlar țhêm karah chuan ka zuk țhu ve kuk a. Ka ruang chu ka en țhin a; a dâng bei a, a hil deuh tlen a, a hnar hmulte chu a rawn lawr tak fir fer a, ka khawngaih reuh ngei mai.

          An zai fawn dup dup a, khuangpu lahin a vaw thiam narawh. Maimitchhing diar diar chung chuan an zai chu ka lo zawm ve dap dap a, ka mittui te hial a tla ta pur mai ! Ka lung chu a chhiain han țah ve hawm hawm pawh ka chak fu. Mahse, "Thlarau tan zai ve vak vak leh țah per pur chu a mawi lo e" tiin ka insum leh thei ta hlauh zawk mai pawh a. Ka ruang chu ka zuk en leh a; Khuang vuak ri nghawr dup dup rual chuan ka ruang hnar kaw veilama hnapkhir takte chu a lo thên vei lauh lauh a. Chu thil ka'n hmu zet chu ka nuih a za lutuk a, nuihza insum tuma hmui hup chunga nui bu tlawrh tlawrh chung chuan kan țhenawmnu; ka ruang kila țap hliam hliam hnungah te chuan ka chum tak ang dawp dawp a.

          Min lumentute chu ka'n melh kual vel a. Kan In zaupui maiah chuan an țhu khat hmur mai a. Zan dar khat bawr vel ni tawh mahse tumah mutchhuak hmel emaw ka hmu hauh lo. An rin loh deuha ka thi thut mai chuan a barakhaih hlawm ngang a ni ang; an hawi tang hru hlawm mai.

           Thlarau ka nih tawh miau avang chuan engmahin ka khaw hmuh a dal thei lo. Mihring kawchhungte chu ka hmu tlang thei vek a, engmah thup leh thuhruk reng a awm lo. Nulaho lam chu ka hawi ngun viau mai a, a bikin Partei chu ka en nawn ngun hle. A țhut kak deuhin engtin nge a awm, a ke a thluanin a lan dan a danglam em tih vel chu ka en ngun nasa hle a, ka thi lovang tih te chu ka hlauh phah ngawih ngawih ta mai, a manhla bawk em atin ni. Nl. Khumtiri te tlar chu ka va melh zawk a; Nl. Khumtiri vawih tur, a rila rawn inhnawh tup tup te pawh chu ka hmu vek a. Amah lah chu a eu a eu lehnghal a. Zanrei pumpuar vawih chhuak hrehawmzia chu ka hriat hnu a ni bawk a, ka khawngaih reuh hle.

            Ka nâk veilama min rawn kheuh zeuh zeuhtu an awm avang chuan ka veilam chu ka va hawi a. Vantirhkoh ni ngeia ka ngaih; sam kir bip bep, thla pharh hlai țha zet mai nei chuan mi lo melh run mai a, ka phu chiang ngei mai. Chu Vantirhkoh pui roh chuan ka banah mi man lawk a, tukverhah chuan mi thlawh chhuahpui ta vawn vawn a. Tuibur hmuam da zet zawt kan thlawh hnu chuan Vanram Supreme Court tualah chuan kan țum ta hlawl a.

            Supreme Court kawtah chuan min nghat dawt a, Court chhungah chuan min nam lut nghal dawt dawt bawk. Petera te, Mathaia te, Pawla te, Johanate leh Zakaiate chu Jugdes an lo ni a. Nunna Bu enkawltu atan Absaloma an lo hmang hlauh thung. "Zakai pawh chu, Judge-ah te a lo țan daih ni" tia ka ngaihtuah lai chuan Amah Zakaia chuan, "Mite chu an thihin hetah an rawn kal mai a, hruai kher pawh an ngai lo. I mawl bik lutuk, kan nghak rei tawh lutuk che" tiin mi kamkhat zui nghal a. Chu Vanram Supreme Court-ah chuan khawvel ang thovin duh chuan Ukil a lo rawih ve theih hi a lo ni a. Keipawh chuan ka Ukil atan experience ngah ber pawl tura ka hriat; Ukil Kaina-a chu ka Ukil atan ka ruai ta a.

           Supreme Court chuan ka chungchang chu a ngaihtuah țan ta ! An record-bu chhahpui mai chu an keu duai duai a, ka chanchin an record chu an chhiar ta a, an lo record tlem hle lehnghal a:

'Lalrinngheta Kum 57 - Tlangval Virgin - Tuilairap' tih te mai chauh chu a ni. Absaloma chu Petera chuan a record tlem em avang chuan a kamkhat phah nghe nghe a ni.

           Vanram Constitution Bu chhahpui mai chu an keu an keu a, engtin nge min tih dawn tihah chuan an lungrual hleithei meuh lo. Kan lo ngaih ve dan leh hriat danah chuan 'Tuilairap' chu hremhmuna kal tur an ni. Mahse, chutiang ang taka chiang taka ziakna chu Vanram Constitution Bu-ah chuan a lo awm reng reng lo mai hi a lo ni a. Ka Ukil Kaina-a lah chuan min lo țan thiam nasa mai si, "Tui dinglamah emaw, tui veilamah emaw awm lovin Tui laiah a awm a ni a. A awmzia chu; a sualna in sawi apiangin a lehlamah a țhatna sawi tur a awm ve zel tihna a ni. Mi nun in-balance tawk tak, mifing leh fel a ni tih a chiang. A nihna takah chuan amah leh amah hi a in-draw a ni. In-draw na nâ nâ, chak zawk emaw, chak lo zawk emaw a awm thei lo" a rawn ti fak fak bawk si, an rilru a buai teh e.

             Zakaia chu Constitution Bu a bula pharh duai chung chuan a rawn ding a, "Hei, kan hriat angin kan Dân bu-ah hian Tuilairap hremna emaw, ngaihdamna dan emaw chiang taka ziak a lo awm hauh si lo a. Ukil Kaina-a sawi ang deuh khan kan Pu-a hi amah leh amah a in-draw chu a ni ber a. Penalty han pet ngawt dawn ila, kan Constitution Bu pelin kan kal a thiang bawk si lo. Chuvang chuan kan Pu-a hi Nunna Thing hnah ro tla darh vel saw phiah fai tir ila; a phiah zawhah Khawvel lamah i tir thla leh mai zawk teh ang u" a rawn tita hlawl a. Uluk taka an ngaihtuaha an inhnial deuh bap bap hnu chuan Zakaia rawtna chu midangho pawh chuan rem an ti tlang thei ta hram a.

             Nunna Thing hnah ro tla darh nuai(h) chu Miriami hmunphiah min pek hmang chuan ka phiat fai ta thuai thuai a. Chutihlai chuan Nunna Thing piah, phul hmunah chuan Loisi-i leh Euniki-i te chuan naupangho chu Vanram ABC an lo zirtir ve mek bawk. A piah leh deuhah chuan Davidaho-in Vanram Pavalai rualho chuan 'Hlapui' an lo zir ve mek bawk a. Pavalai meet an thleng dawn hnai pawh a ni maithei. Davida chuan a țingțang chu a tum a; Samsona te chu a Bass-ah awmin an bei thum țha hle a. Rin loh deuhin Mosia paw'n a tenor chu a lo sa thei phian mai. Nunna Thing leh a vela a hnah ro tla ka phiah fai zawh chuan a hma-a min hruaitu; Vantirhkoh sam kir bip bep bawk chuan lei lamah chuan min hruai thla lehin kan In kawtah chuan mi nghat leh ta dawp a. "I thiam dan danin i taksa-ah va lut leh rawh" tih pah chuan a thlawk bo zui ta daih a, ka hril a hai ru fu mai.

              In chhungah chuan lutin ka ruang; ka taksa chhungah chuan luh chu ka tum ta a. Ka lu ațang chuan luh ka tum a, a harsa kher mai. A tawpah chuan, "A kaw sa awm reng a" ti-a inngaihtuah harhin ka mawng ațang chuan luh chu ka tum leh ta a. Tawt viau mahse lu ațanga luh tum ngawt ai chuan a zia deuh. Tichuan, muangchang chuan ka taksa chhungah chuan ka lut chho ta țelh țelh a.

             Ka taksa chhunga ka luh fel lai tak chuan ka hnar kaw veilama ka hnapkhir pheleng tereuh chu tihfai an lo tum mek hi a lo ni a. Nu Lianchhawni chuan ka hnarkua chu a rawn hawlh chiah a, kei lah ka lo nung ve chiah bawk nen; ka hahchhiau vawih nghal tuar(h) tuar(h) pek a, ka ruang kiltute chu an darh nghal chum chum bawk. Ka vawih lah chu a rim a tak phian mai a; mithi țawih uih ang hlauh a nimai.

            Chutichuan thlarau khawvel ata Minung ramah 'Tuilairap' ka nih avang chuan ka kir leh ta hlawl chu a ni phawt a. Engpawhnise; keimah avang khan kha Vanram Constitution kha an Amend ngei ang le !!